Vocht vasthouden (oedeem)

Oedeem, ook wel bekend als vocht vasthouden, is een kwaal die vaak voorkomt tijdens de zwangerschap. Zo’n 80% van de zwangeren krijgt hiermee te maken. Oedeem wordt veroorzaakt door een ophoping van vocht in de weefsels van het lichaam, waardoor zwelling ontstaat. Hierdoor kunnen sommige lichaamsdelen er wat dikker uitzien, zoals je benen, enkels en voeten. Het kan soms ook optreden in de handen, hals, het gezicht of rond de ogen. 

Bij oedeem zwellen bepaalde lichaamsdelen op en voelen deze vaak zwaar aan. Dit kan vervelend zijn bij het lopen of staan. Door de zwelling gaat de huid strakker staan en daardoor gaan schilferen of pijnlijk worden. Vooral oedeem in de benen kan een vermoeid gevoel geven. Als het vocht op andere plekken zit, zoals vingers en hals, geeft dit vooral klachten van een ‘strak’ gevoel en minder makkelijk kunnen bewegen. Door de zwelling gaat kleding strakker zitten, waardoor je hier afdrukken van krijgt op je huid.

Je kunt verschillende dingen doen om oedeem te voorkomen of te verminderen. Het is belangrijk om genoeg te bewegen. Regelmatige lichaamsbeweging verbetert de bloedcirculatie, waardoor de zwelling kan afnemen. Ga bijvoorbeeld lopen of zwemmen. Blijf niet lang staan of zitten en leg je benen omhoog als je rust. Een kussentje onder de knieën en enkels helpt vaak al veel. Daarnaast kan het dragen van om ondersteunende kousen of panty’s helpen de zwelling te verminderen. Door warmte gaan bloedvaten open staan, waardoor zwelling kan verergeren. Vermijd hitte daarom zo veel mogelijk en ga niet heet douchen of in bad, in de sauna of in de zon. 

Hoewel oedeem vervelend kan zijn, is het over het algemeen een normale en onschadelijke kwaal tijdens de zwangerschap. In zeldzame gevallen is het een teken van een onderliggend gezondheidsprobleem, zoals pre-eclampsie en HELPP-syndroom. Bespreek zwelling daarom altijd met de verloskundige.

Er zijn verschillende oorzaken van oedeem tijdens de zwangerschap. Denk hierbij aan een toegenomen hoeveelheid bloed in je lichaam, hormonale veranderingen en de verhoogde druk van de groeiende baarmoeder op de bloedvaten in het bekkengebied en benen. Dit werkt zo:   

Het hart pompt bloed richting de armen en benen. Vanuit daar wordt het bloed via de bloedvaten weer teruggestuurd naar het hart. Door hormoonveranderingen of een verhoogde druk op het onderlijf door de groeiende baarmoeder kunnen vaatwanden slapper worden. De bloedvaten kunnen bloed dan niet goed terugpompen. Daardoor kan het vocht vanuit de ledenmaten niet terug naar het hart stromen. In plaats daarvan vormt het vocht een zwelling net onder de huid. 

Neem meteen contact op met je verloskundige als je plotselinge of ernstige zwelling opmerkt, vooral als ook last hebt van hoofdpijn, moeite met zien dubbelzien of sterretjes zien, pijn in de bovenbuik of misselijkheid. Dit kan een teken zijn van pre-eclampsie of HELPP-syndroom. Dit zijn ernstige problemen die tijdens de zwangerschap kunnen ontstaan waarbij onmiddellijke medische aandacht erg belangrijk is.  

Daarnaast is het belangrijk om de verloskundige altijd te bellen als de zwelling symmetrisch is (aan beide kanten van het lichaam gelijk) en/of als je rode of warme plekken op het gezwollen gebied ziet. Dit kan een teken zijn van trombose: een bloedpropje in de vaten. Heb je last van zwelling en daarnaast een hoge bloeddruk of medische problemen tijdens je deze of eerdere zwangerschappen (gehad)? Bel ook dan de verloskundige.  

Als je last hebt van oedeem zal de verloskundige de zwelling bekijken en je bloeddruk opmeten. Afhankelijk daarvan kan deze je vragen om urine in te leveren of extra bloed af te geven voor extra onderzoek. Als de verloskundige denkt dat er onderliggende problemen zijn, stuurt deze je door naar het ziekenhuis voor verder onderzoek. Daarnaast kan je verloskundige advies geven over hoe je de zwelling zelf vermindert.  

Meestal trekt oedeem na de bevalling vanzelf weg. Dan wordt je bloeddruk weer normaal, neemt de druk op je onderlijf af en kan het overtollige vocht verdwijnen. Als je het idee hebt dat er in dat proces iets niet goed verloopt, bespreek dat dan met je verloskundige tijdens de kraamvisites en nacontrole.  
 
Zwangeren die bij een eerdere zwangerschap last hadden van zwelling, hebben een hogere kans om in volgende zwangerschappen ook oedeem en spataderen te ontwikkelen.