Echo's tijdens de zwangerschap

Elke zwangere krijgt minimaal drie echo’s aangeboden: de termijnecho, de 13-wekenecho en de 20-wekenecho. Deze echo's hoef je niet te betalen en je mag zelf beslissen of je ze wilt laten doen. Hieronder kan je per echo lezen wat er wordt onderzocht.  

Termijnecho  

De eerste keer dat je je ongeboren baby kan zien, is meestal bij de termijnecho. Die krijg je rond de tiende week van je zwangerschap. Het onderzoek is bedoeld om te bepalen hoe lang je precies zwanger bent. Tijdens deze echo wordt de baby opgemeten. Uit de meting komt een berekening van je uitgerekende datum. Deze echo vertelt je dus wanneer de baby ongeveer geboren zal worden.  

Het bepalen van de uitgerekende datum is belangrijk. Dit is de basis voor alle volgende controles, echo’s en metingen tijdens je zwangerschap. Bij de termijnecho kijkt de echoscopist ook of er een kloppend hartje te zien is en of de baby zich ontwikkelt zoals verwacht. En is het één baby of twee? Bij ongeveer 3 op de 200 zwangerschappen zitten er twee of meer baby’s in de baarmoeder (een meerling).  

Echo's prenatale screening 

Na de termijnecho kan je besluiten of je de 13-wekenecho of de 20-wekenecho wilt, of beide. Dit zijn medische echo’s, die zwangeren krijgen aangeboden vanuit het Nederlandse prenatale screeningsprogramma. Prenatale screening betekent: onderzoek vóór de geboorte. Hierbij kunnen lichamelijke afwijkingen bij een ongeboren baby worden opgespoord. Je verloskundige bespreekt de opties voor prenatale screening met je tijdens een van je eerste afspraken. Wil je meer informatie over het programma voor prenatale screening, kijk dan op PNS.nl. 

Doel 13- en 20-wekenecho 

De 13-wekenecho en de 20-wekenecho zijn medische onderzoeken, om te kijken of je baby bepaalde (ernstige) lichamelijke afwijkingen heeft. Soms ontwikkelen bepaalde organen of delen van het skelet zich bijvoorbeeld niet goed. Zoals bij een hartafwijking of een open rug. De echoscopist bekijkt de organen, de botten, de groei en de bewegingen van de baby. Maar ook de placenta, de navelstreng en de hoeveelheid vruchtwater.  

Is er tijdens deze echo’s een afwijking gezien, dan kan je dit verder laten onderzoeken als je dat wilt. Dit gebeurt in een gespecialiseerd ziekenhuis. Het is belangrijk om te weten dat niet alle lichamelijke afwijkingen met echo’s worden gezien. Soms zijn er tijdens de echo’s geen bijzonderheden, maar blijkt de baby na de geboorte toch een afwijking te hebben. Andersom gebeurt soms ook: er lijkt een afwijking te zien bij een echo, maar later blijkt dat niet zo te zijn. Bij een gezonde zwangerschap is de kans op een lichamelijke afwijking kleiner dan 5 van de 100 baby's. 

Verschil 13- en 20-wekenecho 

De 13-wekenecho en 20-wekenecho hebben hetzelfde doel. Het verschil is alleen het moment van het onderzoek. De 13-wekenecho is tussen 12 en 14 weken zwangerschap, de 20-wekenecho tussen 18 en 21 weken. Rond 13 weken is de baby een stuk kleiner dan rond 20 weken. Daardoor is het lastiger om lichamelijke afwijkingen op te sporen. Toch zijn heel ernstige afwijkingen, zoals een open rug of een open schedel, wel te zien.  

De 13-wekenecho wordt sinds april 2023 aan zwangeren aangeboden. Het hoort nu nog bij een wetenschappelijke studie (IMITAS), om de voor- en nadelen van de 13-wekenecho te onderzoeken. Als je de 13-wekenecho wilt, is je deelname aan deze studie verplicht. Je gegevens worden dan gebruikt voor de studie. 

Meestal krijgen ouders bij de 20-wekenecho goed nieuws: er zijn dan geen afwijkingen bij hun baby te zien. Toch is er soms ook verdrietig nieuws. Wanneer er een afwijking is gezien, kunnen ouders na extra onderzoek besluiten om de zwangerschap af te breken. In Nederland kan dit tot 24 weken. Met de 13-wekenecho krijgen ouders de kans om bij ernstige afwijkingen al eerder extra onderzoek te doen. Als de uitslag weer niet goed is, is er meer tijd om een besluit te nemen over het afbreken van de zwangerschap.

Behalve de termijnecho, de 13-wekenecho en de 20-wekenecho, kan er soms ook een reden zijn voor een ander soort echo. Deze echo’s zijn er nog meer tijdens de zwangerschap: 

Vroege echo 

De vroege echo heet ook wel vitaliteitsecho. Vita betekent: leven. Deze echo kan tussen 5 en 8 weken zwangerschap worden gemaakt, om te kijken of het hartje van de baby klopt. Ook wordt gekeken of het kindje in de baarmoeder groeit, en niet in de eileider (een buitenbaarmoederlijke zwangerschap). Als er een medische reden is voor een vroege echo, vergoedt de zorgverzekering de kosten. Voorbeelden van medische redenen zijn: 

• Je hebt buikpijn en/of bloedverlies in het begin van je zwangerschap. 
• Het is onzeker hoe lang je zwanger bent. 
• Er zijn tekenen dat het een buitenbaarmoederlijke zwangerschap zou kunnen zijn. 
• Je hebt eerder een miskraam gehad of er is een verhoogde kans op een miskraam.  

Groeiecho 

Tijdens de afspraken bij de verloskundige voelt deze aan je buik, om te controleren of de baby goed groeit. Bij twijfel over de grootte van je baby, kan er een groeiecho worden gedaan. De echoscopist meet op het scherm het hoofd, de buik en de lengte van een been van je baby. Dan wordt gekeken of deze maten kloppen bij het aantal weken dat je zwanger bent. Deze echo wordt vergoed door de zorgverzekering. 

Bij sommige zwangeren is er een verhoogd risico dat de baby erg groot wordt (dit heet macrosoom) of juist erg klein (dysmatuur). Dan kan de groei van de baby extra worden gecontroleerd. Deze zwangeren krijgen standaard groeiecho’s aangeboden tussen 28 en 36 weken. Dit is bijvoorbeeld zo wanneer je

• eerder bent bevallen van een erg grote of erg kleine baby; 
• boven de veertig jaar bent;  
• obesitas hebt. 

Liggingsecho  

Meestal ligt een baby met het hoofd naar beneden in de buik als je rond de 35 weken zwanger bent. Dit heet in hoofdligging. Tijdens de geboorte heeft een hoofdligging voordelen vergeleken met een stuitligging. Een baby in stuitligging ligt met de billen naar beneden in de buik. Tijdens de controles voelt de verloskundige via je buik naar de ligging van je baby. Als er twijfel is rond 35 weken zwangerschap, kan met een liggingsecho worden gekeken hoe je baby in je baarmoeder ligt. Deze echo wordt vergoed door de zorgverzekering. 

Pretecho 

De echo's die je tijdens de zwangerschap via je verloskundige kan laten doen, hebben over het algemeen een medische reden. Maar veel ouders vinden het ook heel leuk dat ze met een echo hun baby kunnen zien. Hiervoor kan je ook een pretecho laten doen. Daarbij is vaak ook te zien wat het geslacht van de baby is, als je dit wilt weten. Een pretecho wordt niet vergoed door de zorgverzekering.

Als je zwanger bent, krijg je een aantal echo's standaard aangeboden. Er kunnen ook extra echo's worden gedaan als er een medische reden voor is. De verloskundige kan beoordelen of een extra echo zinvol is. Zonder duidelijke reden kan je geen extra medische echo’s laten doen. Deze zijn alleen bedoeld om problemen op te sporen. Wil je graag een extra echo om de baby te zien, dan kan je een pretecho laten maken. Een pretecho moet je zelf betalen.

Voor de termijnecho, de 13-wekenecho en de 20-wekenecho kan je naar je verloskundige, een erkend echocentrum of het ziekenhuis. Hier ga je ook naartoe voor andere echo's met een medische reden. Voor pretecho's zijn er geen strenge regels. Sommige verloskundigen of echocentra bieden dit aan. Ook zijn bedrijven die pretecho's maken. Deze komen soms ook bij mensen thuis. Tijdens een pretecho wordt niet gekeken naar eventuele afwijkingen.

Een echo is nooit verplicht. Je mag altijd zelf kiezen of je een echo wel of niet wilt. Ook als het een medische echo is. In Nederland heb je het recht op niet-weten en op autonomie (vrije wil). Dat betekent dat je zelf mag besluiten welke onderzoeken en informatie je wel en niet wilt. Je verloskundige bespreekt de keuze over echo's met je tijdens een van de eerste afspraken. Je kan het ook zelf tegen je verloskundige zeggen als je een echo niet wilt.

Vanaf 15 weken zwangerschap is het geslacht van je baby met een echo te zien. Dat betekent dat je bij de 20-wekenecho kan weten of je een meisje of een jongen krijgt. Wil je dit eerder weten, dan kan je na 15 weken een pretecho laten maken. Deze echo moet je zelf betalen.

Bij een vroege echo, tijdens de eerste weken van de zwangerschap, is de baby nog erg klein en zit deze diep in het bekken. Het kan daardoor lastig zijn om de baby met een echo via de buik in beeld te krijgen. Je kan dan ook een inwendige echo krijgen. Dit betekent dat de echo wordt gemaakt via je vagina. Hiervoor wordt een dunne staaf (echoprobe) in je vagina ingebracht.