Bevallingspijn: zo kan je ermee omgaan

Pijn is een combinatie van een pijnprikkel en de manier waarop de hersenen deze prikkel verwerken. Een pijnprikkel ontstaat in de weefsels van je lichaam en gaat via je zenuwen en het ruggenmerg naar je hersenen. Als de pijnprikkel je hersenen bereikt, voel je de pijn.  

Hoe je de pijn ervaart, hangt af van de reactie van de hersenen op de pijnprikkel. Daarbij spelen je omstandigheden een rol. Je hersenen reageren ook op prikkels uit je omgeving en je gedachten en emoties hebben invloed. Denk je dat iets veel pijn gaat doen, ben je bang voor de pijn of ben je in gevaar? Dan reageren je hersenen sterker op pijnprikkels. Je voelt sneller pijn, de pijn is erger en het maakt je meer gespannen.  

Voel je je veilig en gesteund? Ben je bereid om de pijn te accepteren? Heb je een idee wat je zou kunnen helpen? Dan reageren je hersenen minder sterk op pijnprikkels en is het makkelijker om ontspannen te blijven. Dat helpt bij het omgaan met de pijn die je voelt. 

Pijn tijdens de bevalling komt vooral door de weeën. De baarmoeder is een spier, die tijdens een wee samentrekt. Dit lijkt op een kramp: de pijn neemt toe, houdt even aan en zakt dan weer af. Dan ontspant de baarmoeder een paar minuten, tot de volgende wee. Door de samentrekkingen en de druk van het hoofdje van de baby gaat de baarmoedermond open. Daarna zorgen de samentrekkingen samen met de persdrang voor de geboorte. De pijn tijdens een wee kan komen door:  

• Druk op de weefsels van de baarmoedermond en de vagina. 
• Het oprekken van deze weefsels. 
• Druk op het bekken. 
• Spanning in de banden waarmee de baarmoeder vastzit aan het bekken. 
• Verzuring van de spieren in de baarmoeder, buik en rug. 

Bevallingspijn betekent niet dat er iets mis is of dat je in gevaar bent, zoals pijn bij een ziekte of een ongeluk. De pijn past bij wat je lichaam doet om de geboorte van de baby mogelijk te maken. Daarbij maak je ook stoffen aan die helpen tegen de pijn: endorfines.

Bij de bevalling zorgt het hormoon oxytocine ervoor dat je weeën krijgt. Wanneer de hoeveelheid oxytocine toeneemt, krijg je meer weeën, die pijnlijker worden. De pijnprikkels van de weeën zorgen er samen met de oxytocine voor dat er endorfines vrijkomen in je hersenen. Endorfines zijn signaalstoffen. Ze onderdrukken de pijn en ze vergroten je draagkracht en motivatie. Je voelt moeheid minder en je kan beter focussen op een doel, zoals het omgaan met de weeën.  

Als je je ontspannen en veilig voelt, kan je lichaam het beste oxytocine en endorfines aanmaken. Voel je je erg gespannen of angstig, dan maak je juist stresshormonen aan. Deze stresshormonen kunnen de aanmaak van oxytocine en endorfines remmen. Ook zorgen ze voor gespannen spieren. 

Je hoeft tijdens de bevalling niet de hele tijd ontspannen te zijn. Maar je kan wél kijken wat jou het beste helpt ontspannen. En wat je nodig hebt om rustig te worden als je spanning voelt. Daar kan je tijdens de zwangerschap al over nadenken. 

Er zijn allerlei dingen die je zelf kan doen om de pijn tijdens de bevalling te verminderen. De tips hieronder kunnen helpen bij de aanmaak van endorfines en/of ze hebben een gunstige invloed op het verwerken van pijnprikkels door de hersenen. Ook als je wel veel pijn hebt, kan je de tips proberen om te ontspannen en voor comfort te zorgen.  

Omdat mensen zo verschillend zijn, verschilt het per persoon wat het beste werkt bij bevallingspijn. Pas tijdens de bevalling zul je echt weten wat je nodig hebt. Het is ook een kwestie van uitproberen. Naar veel van de onderstaande tips is weinig of geen wetenschappelijk onderzoek gedaan.

Acupunctuur en acupressuur

Dit zijn traditionele Chinese geneeswijzen. Acupunctuur werkt met naalden op bepaalde punten op je lichaam. Bij acupressuur geef je met je duim druk op deze punten. Dit zou de zenuwen activeren om signalen naar de hersenen te sturen, bijvoorbeeld om endorfines aan te maken. Je kan de bevalling ermee voorbereiden door een aantal weken voor de uitgerekende datum te beginnen met behandelingen. Daarvoor ga je naar een acupuncturist. Die kan je ook leren welke acupressuurpunten je tijdens de bevalling zelf kan behandelen om pijn te verminderen. Je kan je verloskundige vragen of die een acupuncturist kan aanraden. 

Ademhalingsoefeningen 

Als je angstig of gespannen bent, ga je vanzelf sneller ademen. Maar andersom werkt het ook: door rustig te ademen, kan je angst en spanning verminderen. Zo kan een rustige ademhaling zorgen voor minder pijn. Maar het kan ook helpen om kalm te blijven tijdens de pijn. Je kan bijvoorbeeld je uitademingen langer maken dan je inademingen. Bij zwangerschapsyoga, mindfulness en veel zwangerschapscursussen kan je ademhalingstechnieken leren en oefenen. Ook kan je online zoeken naar ademhalingsoefeningen voor de bevalling.

Aromatherapie 

Een geur die je lekker vindt, kan helpen om je prettig en op je gemak te voelen. Je kan bijvoorbeeld ruiken aan een etherische olie of een geur uit een diffuser. Of misschien vind je de vertrouwde geur van je partner of je eigen hoofdkussen juist fijn.   

Continue begeleiding

Dit betekent dat er tijdens de bevalling steeds iemand bij je is om je te helpen en te steunen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit een positieve invloed heeft. Continue begeleiding zorgt ervoor dat vrouwen minder angstig zijn, minder behoefte aan pijnstilling hebben en vaker vaginaal bevallen (en niet met een keizersnede). Ook kijken ze beter terug op hun bevalling. De support hoeft niet alleen van een zorgverlener te komen. Je partner, een vriendin, familielid of doula kan deze rol ook hebben. Misschien werkt het voor jou het beste dat de verloskundige in een andere ruimte is, maar wel in de buurt. Dit kan je je verloskundige laten weten. 

Douche/bad

Warm water kan goed helpen voor de ontspanning. Het ontspant de spieren, het kan de pijnprikkel onderdrukken en het stimuleert aanmaak van endorfines. Ook kan het bad of de douche een rustige omgeving voor je zijn, waar je privacy hebt. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen die een bevalbad kunnen gebruiken, minder vaak om pijnstilling vragen. Nog een voordeel van het bevalbad: in water ben je lichter en daardoor kan je makkelijker van houding wisselen. 

Homeopathie 

Homeopathie wordt tijdens de bevalling bijvoorbeeld toegepast om te ontspannen, angst te verminderen en pijn te verlichten. Welke middelen een homeopaat voorschrijft, verschilt per persoon. Als dit je aanspreekt, kan je een aantal weken voor de uitgerekende datum naar een homeopaat gaan. Er is dan tijd om af te stemmen welk middel jij nodig hebt. Je kan je verloskundige vragen of die een homeopaat kan aanraden. 

Houdingen wisselen 

Veranderen van houding kan helpen om spieren te ontlasten en de druk van het hoofdje van je baby in je bekken te verminderen. Staan of zitten kan bijvoorbeeld spanning in je onderrug verlichten. Knielen of op handen en knieën zitten kan de druk in het bekken verminderen. Ook kan wisselen van houding ervoor zorgen dat de baby in een gunstiger positie komt, waardoor de bevalling beter vordert. Je hebt dan ook minder lang pijn.  

Hypnose

Zelfhypnose is een manier om in (diepe) ontspanning te komen. De ontspanning helpt voor de aanmaak van endorfines en voor je focus. Je gedachten verdwijnen wat meer naar de achtergrond en je raakt minder makkelijk afgeleid door de omgeving. Er zijn verschillende oefeningen voor zelfhypnose, die je kan leren bij sommige zwangerschapscursussen. Vaak is het nodig om hier een aantal weken mee te oefenen, om het bij de bevalling te kunnen toepassen.  

Instinct volgen

Bij pijn hoort vaak bepaald gedrag. Als zoogdieren gaan bevallen, zoeken ze een veilige plek en maken ze bewegingen die helpen. Dat hebben ze van niemand geleerd, het is hun instinct. Bij mensen is dit eigenlijk niet anders. Misschien merk je tijdens de weeën dat je stilte om je heen wilt, of minder fel licht. Of je voelt dat de pijn minder wordt in een bepaalde houding. Of je kan de pijn beter aan als je een bepaald geluid maakt. Dat instinct kan je volgen, geef ook gerust aan wat je daarbij nodig hebt. 

Massage 

Massage werkt rustgevend en het ontspant de spieren. Fijne aanrakingen leiden af van de pijnprikkel en helpen de aanmaak van oxytocine en endorfines. Ook tegendruk kan de pijn van een wee verlichten. Hierbij duwt je partner tijdens een wee stevig met de handen op plekken waar je veel druk in je bekken voelt. Vaak is dit tegen de onderrug, de heupen of de billen.

Mindfulness

Bij mindfulness leer je om je gedachten en gevoelens met aandacht waar te nemen. Je merkt op wat je ervaart, zonder er meteen naar te handelen. En zonder erover te oordelen. Als je dit oefent, leer je om niet automatisch op een gedachte of sensatie te reageren. Je laat je minder makkelijk in beslag nemen door pijn of negatieve gedachten. Tijdens de bevalling kan dit bijvoorbeeld helpen om te accepteren wat je lichaam doet. Je blijft makkelijker rustig en in het moment. Er zijn zwangerschapscursussen met mindfulness en vaak is er een aantal weken nodig om dit te oefenen.

Ontspannen

Veel tips voor pijnvermindering zijn gericht op ontspanning. Bedenk vooral ook zelf wat jou ontspant. Bijvoorbeeld koken (zolang de weeën nog niet al je aandacht vragen), tv-kijken, muziek luisteren, een positief motto, dansen, gedimd licht, knuffelen, je partner vlak bij je... wat lijkt jou fijn?

Rebozo

Een rebozo is een Mexicaanse geweven doek. In Midden-Amerika wordt deze doek volgens een eeuwenoude traditie gebruikt tijdens de zwangerschap, bevalling en kraamtijd. Je kan er bijvoorbeeld delen van je lichaam mee steunen en ontspannen. Zo kan je buik, rug of bekken ermee worden omhuld en gewiegd, om pijn te verlichten. Of de doek kan helpen bij het geven van tegendruk. Hier zijn speciale technieken voor. Sommige doula's en verloskundigen werken hiermee en er zijn ook workshops rebozomassage, waar je dit met je partner kan leren. Dit kan je bij je verloskundige navragen. 

TENS

De TENS is een apparaatje met vier elektrodes, die je op je rug plakt. Door op een knop te drukken, geef je jezelf kleine stroomstootjes tijdens de weeën. De stroomstootjes verstoren de overdracht van de pijnprikkels naar de hersenen. Dit kan de pijn verminderen. Veel vrouwen hebben baat bij het gebruik van de TENS. Je kan een TENS-apparaat huren (soms met vergoeding van de zorgverzekering) of kopen. Ze zijn ook tweedehands te vinden. Sommige verloskundigenpraktijken hebben een TENS te leen. 

Voetreflexologie

Voetreflexologie is een voetmassage waarbij bepaalde gebieden en punten op de voeten worden behandeld. Deze zouden in verbinding staan met andere delen van je lichaam, zoals spiergroepen of organen. De behandeling kan zorgen voor ontspanning, pijnverlichting en het op gang helpen van weeën. Je kan je verloskundige vragen of die een voetreflexoloog kan aanraden.

Virtual reality/visualiseren

De VR-bril is een vrij nieuwe manier van pijnverlichting tijdens de bevalling. Je verlegt je aandacht naar een virtuele omgeving met prettige beelden en geluiden. Dit leidt af en ontspant, waardoor de pijn kan afnemen. Je kan ook zelf fijne beelden uitzoeken om (op een scherm) naar te kijken. Of luisteren naar visualisatie-oefeningen. Daarbij zie je fijne beelden in je gedachten. Je kan dit leren bij sommige zwangerschapscursussen of online zoeken naar een visualisatie die je fijn vindt. 

Warme kruik

Net als een douche en een bad ontspant een warme kruik je spieren. Ook is warmte op de huid een prikkel die de zenuwen doorgeven aan de hersenen. Dat kan ervoor zorgen dat de pijnprikkels minder sterk worden doorgegeven.

Tijdens de bevalling kan je verloskundige je ondersteunen bij het omgaan met de pijn. Bijvoorbeeld door je te coachen bij je ademhaling, een warme kruik te geven of je te helpen van houding te wisselen. Verder kan de verloskundige veel doen wat bijdraagt aan je ontspanning en een positief gevoel. Bijvoorbeeld: vertellen wat er gebeurt, je aanmoedigen, geruststellen en bijstaan. Ook houdt ze jouw veiligheid en die van je baby goed in de gaten. Dat kan jou rust geven. Tijdens de zwangerschap kan je al met je verloskundige bespreken welke manier van hulp en begeleiding jou fijn lijkt.

Behalve alle opties die je zelf kan proberen, zijn er verschillende vormen van pijnmedicatie tijdens de bevalling. Deze hebben voordelen en nadelen. Je kan met je verloskundige overleggen of medicinale pijnbestrijding een goede oplossing voor jou is, en welke vorm het beste past. 

Er zijn veel dingen die je kunt doen bij pijn tijdens je bevalling. De keuzehulp van Thuisarts.nl geeft daar informatie over. En helpt je nadenken over wat jij belangrijk vindt voor jezelf en je baby.

Naar de keuzehulp Omgaan met pijn tijdens de bevalling